«Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει, και τέξεται
Υιόν και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ».[2]
Η
προφητική αυτή φράση, διατυπώνεται από τα χείλη του Προφήτου Ησαΐου, επτά
περίπου αιώνες προ της γεννήσεως του Χριστού. Εκπληρώνεται εκείνην την νύκτα,
στην μικρή πόλη της Βηθλεέμ , όπου μέσα σε μία φάτνη, συντροφιά με τα άλογα
ζώα, ενσαρκώνεται ο Θεός, ''σχήματι εὑρεθεὶς
ὡς ἄνθρωπος'' [3],
ώστε με την ενανθρώπιση Του, να θεώσει τον άνθρωπο…
Επικεντρώνοντας
το ενδιαφέρον μας, Σεβασμιώτατε, αγαπητοί πατέρες, στο μυστήριο της Θείας
ενανθρωπίσεως επί τη βάση των αρχαίων
προφητειών και στην επαλήθευση τους με την Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού
Χριστού, θα πρέπει ασφαλώς να ξεκινήσουμε με τον χαρακτηριζόμενο και ως πέμπτον
Ευαγγελιστή, τον Προφήτη Ησαΐα, ο οποίος με τον πλέον εμφαντικό τρόπο
διακηρύσσει ένα, υπέρ πάσαν έννοιαν λογικής γεγονός, το οποίον θα πραγματοποιείτω επτακόσια χρόνια μετά!
‘’Ιστορική
θεώρησις : ‘’Μεσσιανισμός- προφητείες’’
Με
τον θεολογικό όρο «Μεσσιανισμός», αναφερόμαστε στο σύνολο των παραδόσεων ‘’που ανέπτυξαν
διάφοροι λαοί, οι οποίες και αποτέλεσαν ή συνεχίζουν να αποτελούν πίστη για την
έλευση κάποιου Λυτρωτή - με την έννοια του Μεσσία -, ως απεσταλμένου από τον
Θεό της πίστεώς τους, που θα τους απαλλάξει από διάφορα δεινά’’.[4] Ο όρος προέρχεται από την
Εβραϊκή λέξη ''Μεσσίας'' και σημαίνει εν προκειμένω τον ερχομό ενός λυτρωτού που θα
απαλλάξει τον Ιουδαϊκό λαό, από τον ζυγό της μακραίωνης δουλείας. Η Ιουδαϊκή
αντίληψης της σωτηρίας, δεν έχει να κάνει με την μεταφυσική αναζήτηση της
σωτηρίας του ανθρώπου αλλά με την απελευθέρωση του από ανθρώπινα δεσμά.
Η διατύπωσις λοιπόν
των αρχαίων προφητειών , συντελεί στην αναμονή ενός Σωτήρα που θα απελευθερώσει
τον άνθρωπο. Αυτό είναι το γενικότερο πλαίσιο το οποίον όμως εξειδικεύεται στο
μυστήριο της Ενανθρωπίσεως του Θεού μέσα από το πρίσμα της απόλυτης
φιλανθρωπίας Του, για την σωτηρία του ανθρώπου από το φάσμα της φθοράς και του
θανάτου. Όπως επισημαίνει ο σύγχρονος
Άγιος, Ιουστίνος Πόποβιτς, ‘’ο Θεός Λόγος
έγινεν άνθρωπος για να επαναφέρει τον άνθρωπον προς το αρχέτυπον του, προς τον
Δημιουργόν του’’ [5]
Η
Θεία ενανθρώπιση, σκοπό της έχει μόνον την θέωση του ανθρώπου. Αποτελεί το
κύριον γνώρισμα της φιλανθρωπίας Του δημιουργού για το δημιούργημα. Μέσα από
αυτήν την υπέρλογη αντίφαση, δηλαδή, την ενανθρώπιση του Θείου και την θέωση
του ανθρωπίνου, επιτελείται η επάνοδος του ανθρώπου στον ουρανό, με την κάθοδο
του Θεού στην γη. Είκοσι και πλέον αιώνες , η Χριστιανική Εκκλησία υπενθυμίζει
αυτήν την περίοδο κατά την εορτή της Θείας Γεννήσεως ,τα γεγονότα που
προηγήθηκαν αλλά και όσα ακολούθησαν μετά από εκείνην την νύχτα όταν γεννιέται
το Φως, που θα φώτιζε πάσαν την οικουμένην.
Οι
αρχαίες προφητείες, συντελούν στην προετοιμασία του ανθρωπίνου γένους για το μεγάλο
αυτό γεγονός που άλλαξε τον ρουν της ανθρώπινης ιστορίας, χωρίζοντας την, στην προ
και στην μετά Χριστόν εποχή. Ο ίδιος Προφήτης του Θεού, διευκρινίζει ότι: ’’ Παιδίον εγεννήθη ημίν, υιός και εδόθη ημίν.
Και καλείται το όνομα Αυτού: Μεγάλης Βουλής Άγγελος, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός
Ισχυρός, Εξουσιαστής, Άρχων Ειρήνης, Πατήρ του Μέλλοντος Αιώνος…’’[6] Ο
μεταπτωτικός άνθρωπος, επιψαύει το μυστήριο της Θείας οικονομίας, μέσα από το
οποίον επανέρχεται στην προπτωτική του κατάσταση, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση
δική Του[7], ως το
τέλειον, του Τελείου δημιούργημα ,
κορωνίδα της Θείας Δημιουργίας.
Το
ακατάληπτον και ανερμήνευτον γεγονός της Θείας Ενανθρωπίσεως, απετέλεσε την
βάση δημιουργίας της αιρέσεως του μονοφυσιτισμού τον οποίον και αντιμετώπισε
θεσμικά η Εκκλησία με την σύγκληση της Δ’ εν Χαλκιδόνι Οικουμενικής Συνόδου.
Έτσι, στην βάση της υποστατικής ενώσεως των δύο φύσεων του Χριστού, ‘’ κατέστη δυνατή η
ερμηνεία του μυστηρίου της ενανθρωπήσεως, αποσυνδέοντας την άρρηκτη φιλοσοφική
σχέση φύσεως και προσώπου[8].
Στην
κατάθεση λοιπόν, των σκέψεων μας, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε ότι
βιώνουμε αυτήν την εποχή, βασιζόμενοι επάνω σε κείμενα Ιερά, παρακαλούντες για
την δικήν Σας ανοχή και ασφαλώς ευχαριστούντες τον Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην
μας, για την ευκαιρία αυτή της καταθέσεως και αναπτύξεως θεολογικών ερανισμάτων
μέσα από τα οποία ο άνθρωπος μπορεί κατά μίαν έννοιαν να συλλάβει τα ασύλληπτα,
να προσεγγίσει το μυστήριο στο οποίον οφείλει την δική του σωτηρία.
Η
ανάγκη και ο σκοπός της Θείας Ενανθρωπίσεως
Ποια
λοιπόν είναι η ανάγκη, ώστε να συντελεστεί η Θεία εναθρώπισις; Ένα ωραίο
ερώτημα στο οποίον ο άνθρωπος κάθε εποχής μπορεί να καταφύγει, ώστε να μπορέσει
να στηρίξει την επιλογή του να ζήσει χωρίς Θεό. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, στο διαχρονικό
σύγγραμμα του ''Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως'', προσδιορίζει την
ανάγκη αυτή στο γεγονός πως ο άνθρωπος με την απομάκρυνση του από τον Θεό,
γνωρίζοντας την αμαρτία ,με βάση την ελευθερία της βουλήσεως του, γνωρίζει
ταυτόχρονα και τον θάνατο, που συνεπάγεται αυτής.
Όπως
χαρακτηριστικά αναφέρει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός,''η γαρ εναθρώπησις του Θεού Λόγου διά τούτο γέγονεν, ίνα η αμαρτήσασα
και πεσούσα και φθαρείσα φύσις νικήση τον απατήσαντα τύραννον και ούτω της
φθοράς ελευθερωθή''[9]. Θέλοντας
λοιπόν ο φιλεύσπλαχνος Θεός, να επαναφέρει τον άνθρωπο στο αρχικό του κάλλος,
απελευθερώνοντας τον από την τυραννία του διαβόλου, επιλέγει το σχέδιο της
Ενανθρωπίσεως, ώστε με τον τρόπο αυτό, ο Ίδιος μέσα από την ανθρώπινη φύση, να
νικήσει τον διάβολο , σώζοντας έτσι το όμοιο, με το όμοιο.
Η
αρχή του μυστηρίου, επιτελείται με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, που γίνεται ''της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος μυστηρίου η Φανέρωσις''. Η
Θεοτόκος, επιλέγεται στο πέρασμα των αιώνων για να δανείσει την ανθρώπινη φύση
στον Θεό, να χρησιμεύσει ως γέφυρα που θα συνενώσει τον Ουρανό με την γη, να
γίνει κλίμαξ επουράνιος με την οποίαν θα κατέβει ο Θεός στην γη και ταυτόχρονα,
γέφυρα μετάγουσα τους εκ γης, προς ουρανόν[10]. Αυτή
είναι η μεγάλη ανάγκη ώστε ο Θεός κινούμενος από την άκρα φιλανθρωπία Του, μέσα
από την ενανθρώπιση Του, να αποκαλύψει την
φανέρωση του ‘’μυστηρίου του χρόνοις
αιώνίοις σεσιγημένου’’[11].
Ο
‘Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, στο έργο του ‘’Περί ενανθρωπήσεως του
Μονογενούς’’, σημειώνει ότι:’’ ὅτι ὁ ἐνανθρωπήσας Θεῖος Λόγος προσέλαβε ἑκούσια
τά ἀδιάβλητα πάθη τῆς πείνας, τῆς δίψας, τῆς λύπης, τῆς κοπώσεως[12]
, πέθανε Ἐκεῖνος ὁ ἀναμάρτητος γιά νά σώσει ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς[13].
Επιλέγει να γίνει τέλειος άνθρωπος ,χωρίς αυτό να μειώνει την τελειότητα της
Θείας φύσεως. Μετέχει της φθοράς, ο άφθαρτος ώστε μέσα από την φθαρείσα
ανθρώπινη φύση, να οδηγήσει στην αφθαρσία το πλάσμα , ο Πλάστης. Σε αυτήν την
τελειότητα αναφερόμενος ο Άγιος Ιουστίνος, συμπληρώνει πως ’’μόνον ο Θεάνθρωπος είναι τέλειος και
τετελειωμένος άνθρωπος . Αλλά ταυτοχρόνος
και τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Εδώ η Υπόστασις του Θεού Λόγου
είναι ο σπουδαιότερος παράγων’’[14]
Με την ίδια
θεολογική σκέψη, ένας άλλος Αλεξανδρινός Πατριάρχης, ο Μέγας Αθανάσιος, θεωρεί
πως η Θεία Ενανθρώπιση αποτελεί την μεγαλυτέρα απόδειξη της αγάπης του Θεού
προς τον πάσχοντα από το οδυνηρό κεντρί του θανάτου άνθρωπο και πως, παρά το
ότι ο Θεός θα μπορούσε να εμφανισθεί μεταξύ των ανθρώπων χωρίς να δεχθεί την
πρόσληψη της ανθρώπινης μορφής, αυτό το κάνει μόνον διότι θέλει να παραδώσει το σώμα Του να
θανατωθεί για την σωτηρία όλων των ανθρώπων.
Μας λέει λοιπόν
χαρακτηριστικά ο Μεγάλος Ιεράρχης: ’’ἐδύνατο
γάρ, εἰ μόνον ἤθελε φανῆναι, καὶ δι᾿ ἑτέρου κρείττονος τὴν θεοφάνειαν αὐτοῦ
ποιήσασθαι…Καὶ οὕτως ἀπὸ τῶν ἡμετέρων τὸ ὅμοιον λαβών, διὰ τὸ πάντας ὑπευθύνους
εἶναι τῇ τοῦ θανάτου φθορᾷ, ἀντὶ πάντων αὐτὸ θανάτῳ παραδιδούς.’’[15]
Δηλαδή, δεν θέλησε να προσλάβει απλά
ανθρώπινο σώμα, ούτε μόνο να εμφανιστεί. Θα μπορούσε, αν ήθελε απλή εμφάνιση,
να κάνει τη θεία εμφάνισή Του με πολύ καλύτερο σώμα…. Κι έτσι, αφού πήρε
σώμα όμοιο με τα δικά μας και επειδή όλοι ευθύνονται για τη φθορά του θανάτου, παρέδωσε το σώμα του να θανατωθεί
για χάρη όλων.[16]
‘Έτσι
ολοκληρώνεται η φανέρωσις του απ’ αιώνος κεκρυμμένου μυστηρίου. Έτσι
εκπληρώνονται οι αρχαίες προφητείες που προαναγγέλλουν την έλευση του Μεσσία
στην γη. ‘’ Ο δεσμώτης Προμηθεύς έφθασε
πλέον καιρός να λυθή και να ελευθερωθεί από τα φοβερά δεσμά του, διότι Εκείνος
που θα τον ηλευθέρωνε, ο υιός της Παρθένου ήλθε΄΄.[17] Πώς διαφορετικά θα μπορούσε να
επανασυμφιλιωθεί ο άνθρωπος με τον Θεό; Αντί, να ‘’υποχρεώσει’’ τον άνθρωπο να
σωθεί, καταστρατηγώντας με τον τρόπο αυτόν την ελευθερία της βουλήσεως με την
οποίαν τον έπλασε, ‘’υποχρεώνεται’’ ο Ίδιος να προσλάβει ανθρώπινη μορφή, ώστε
να έλθει ‘’«κηδόμενος» αφού εσπλαγχνίσθει
το πλάσμα των χειρών Του το τυραννούμενον υπό του διαβόλου…’’[18]
Δεν μπορεί ο
ανθρώπινος νους, να χωρέσει μέσα τον αχώρητο παντί. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να
κατανοήσει το πώς ο Θεός γίνεται άνθρωπος. ‘’Μη ζήτει το πώς. Ουκέτι δήλον’’[19]
διακηρύσσει ο Ιερός Χρυσόστομος. Δεν είναι δυνατόν να αντιληφθείς τον τρόπο της
Θείας Ενσαρκώσεως, μόνον το αποτέλεσμα της μπορείς να γευτείς. Και αυτό το
αποτέλεσμα δεν είναι άλλο παρά η σωτηρία του ανθρώπου, η επάνοδος του σε ότι
εξ΄ιδίας βουλής και προαιρέσεως είχε απολέσει.
Η Ενανθρώπιση
και η Θεία Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, αποτελεί τον μεγαλύτερο
σταθμό της ανθρώπινης ιστορίας και για τον λόγο αυτό είναι η μεγαλυτέρα εορτή
στον Χριστιανικό κόσμο, ‘’Μητρόπολη των εορτών’’, όπως ευφυώς την χαρακτηρίζει
ο Ιερός Χρυσόστομος, υποστηρίζοντας τον ευρηματικό όρο με την σκέψη πως ‘’ το εν αυτή
γενόμενον των άλλων απάντων πολύ φρικωδέστερον εστί’’[20].
Αυτά είναι τα
θεολογικά πλαίσια, εντός των οποίων κινείται η δογματική αντίληψη της
Χριστιανικής ημών πίστεως, στο θέμα της Θείας Ενσαρκώσεως. Όμως, δεν θα μπορούσαμε
να περιοριστούμε μόνον στην Αγιογραφική παράδοση και στην Πατερική σκέψη, ώστε
να περιγράψουμε επιτυχώς το Θείον γεγονός της ανθρώπινης σωτηρίας που αφετηρία
του έχει το Θεοδέγμων σπήλαιο της Βηθλεέμ. Για τον λόγο αυτό, προστρέχουμε στον
υμνολογικό μας πλούτο και στην εικονολογική μας παράδοση, ώστε μέσα από αυτά να
προσεγγίσουμε με τον καλύτερο δυνατόν τρόπο τα θειότατα Μυστήρια μιας εποχής
που κράτησε για πάντα, όταν ο Θεός περπάτησε μεταξύ των ανθρώπων…
Η Εναθρώπισης του Κυρίου,μέσα από τον
υμνολογικό και εικονολογικό μας πλούτο.
«Τί
σοι προσενέγκωμεν Χριστέ, ὅτι ὤφθης ἐπὶ γῆς ως ἄνθρωπος δι' ἡμᾶς; ἕκαστον γὰρ τῶν
ὑπὸ σοῦ γενομένων κτισμάτων, τὴν εὐχαριστίαν σοι προσάγει· οἱ Ἄγγελοι τὸν ὕμνον,
οἱ οὐρανοὶ τὸν Ἀστέρα, οἱ Μάγοι τὰ δῶρα, οἱ Ποιμένες τὸ θαῦμα, ἡ γῆ τὸ
σπήλαιον, ἡ ἔρημος τὴν φάτνην· ἡμεῖς δὲ Μητέρα Παρθένον· ὁ πρὸ αἰώνων Θεὸς ἐλέησον
ἡμᾶς.»[21]
Πόσο πιο απλά,
μπορεί να περιγράψει κανείς, την συμμετοχή ουρανού και γης στο μέγα της
Ενανθρωπίσεως μυστήριον; Πως θα μπορούσε ο χοϊκός άνθρωπος να αποδώσει με λόγια
ότι γίνεται αιτία σιωπής; Αυτό μόνον η Ορθόδοξη υμνολογία θα μπορούσε να το
καταφέρει και έτσι έγινε. Η λυρική περιγραφή συγκινεί τον ακροατή ή τον
αναγνώστη. Τον εισαγάγει μέσα στα γενόμενα. Τον μεταφέρει νοερά εκεί, όπου η
ανθρώπινη ιστορία σταματά για να ξαναρχίσει.
Τα πάντα
συμμετέχουν στο σχέδιο της ανθρώπινης σωτηρίας. Πανηγυρικά, με τρόπο
ακατάλυπτο, που ξεφεύγει από ανθρώπινους υπολογισμούς και σχεδιασμούς. Εμείς,
οι μετέχοντες στην αφθαρσία της αιωνιότητας, τι θα μπορούσαμε να προσφέρουμε,
διερωτάται ο υμνωδός, ως αντίδωρο ευγνωμοσύνης προς τον ευεργέτη Θεό για την άφατον φιλεσπλαχνία Του;
Ένας
πνευματικός συναγερμός έχει κινητοποιήσει τα πάντα, μέσα στον κόσμο εκείνη την
νύκτα, ορατά και αόρατα, υλικά και άυλα, ανθρώπινα και ουράνια! Κοινόν γνώρισμα
όλων; Είναι δημιουργήματα του ενός, του πρώτου και του έσχατου, Του Θεού! Οι
ουράνιες δυνάμεις διασαλπίζουν στους αιθέρες το χαρμόσυνο μήνυμα! Γεννιέται ο
Θεός και αναγεννάται ο άνθρωπος, επί γης Ειρήνη, η σωτηρία των ανθρώπων. Ο
ουρανός διαθέτει τον αστέρα, σύμβολο της Θείας Γεννήσεως. Οι μάγοι προσφέρουν
δώρα επίγεια, μέσα από τα σπλάχνα της γης. Οι ποιμένες συνεργούν με την
παρουσία τους στο θαύμα που έχει επιτελεσθεί. Η άγονη –ζωογονημένη από την Θεία
παρουσία γη, προσφέρει το σπήλαιο. Η έρημος προσφέρει μιαν φάτνη για να
φιλοξενηθεί μέσα της ο ίδιος ο Θεός.
Η κατανόηση
της Θεολογικής ερμηνείας του μυστηρίου, δεν θα ήταν δυνατή από τους πιστούς οι
οποίοι δεν μετέχουν της Θεολογικής παιδείας , εάν δεν υπήρχαν αυτές οι δύο
παράμετροι: η υμνολογική περιγραφή και η εικονολογική απεικόνισης. Τον
ερμηνευτικό ρόλο στα ώτα και τους οφθαλμούς των πιστών, ανέλαβαν επιτυχώς στην
λειτουργική πράξη της καθ’ ημάς Ανατολής, η πέννα του υμνωδού και ο χρωστήρ του
εικονογράφου. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας, υπήρξε θεαματικόν! Εάν οι
προφητείες περί της ελεύσεως του Θεού, αποτελούν την επαγγελία της Θείας ενανθρωπίσεως, η πραγμάτωση της, επέρχεται με την περιγραφή και απεικόνιση της
‘’κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού΄΄.
Ακούγοντας το
παρατιθέμενον ήδη ιδιόμελο του Β’ ήχου, του εσπερινού των Χριστουγέννων, ο
ακροατής, μεταφέρεται νοερώς σε εκείνην την νύκτα, της επιτέλεσης του φοβερού
μυστηρίου. Ας τον ακολουθήσουμε λοιπόν σε αυτήν την λυρική περιγραφή…
Τι θα
μπορούσαμε Χριστέ, να σου αντιπροσφέρουμε εμείς -οι απλοί και χοϊκοί άνθρωποι,
τα έργα των δικών σου χειρών -γιατί ήρθες κοντά μας, στην γη σαν άνθρωπος για
εμάς; Κάθε ένα από τα δικά σου κτίσματα
–αυτά που εσύ δημιούργησες ως Θεός με τον λόγο Σου- έρχεται να σου αποδώσει
ευχαριστία. (Βλέπουμε) οι Άγγελοι να σου προσφέρουν τον ύμνο- Δόξα στον ύψιστο
Θεώ και ειρήνη στην γη και στους ανθρώπους, αυτή είναι η εύνοια Του – με την
ενανθρώπιση του Υιού Του. Οι ουρανοί προσφέρουν τον αστέρα- εκείνον που
καθοδηγεί τους μάγους να φτάσουν μέχρι και το σπήλαιο της Βηθλεέμ, τον δικό Σου
αστέρα[22] που τους
έφερε κοντά Σου. Οι μάγοι σου φέρνουν τα δώρα- τον χρυσό, το λιβάνι και την
σμύρνα, δώρα της μάνας γης στον δημιουργό και πλάστη Της. Οι βοσκοί, - σου
φέρνουν την ομολογία , την δική τους συμμετοχή σε κάτι υπερφυσικό και υπέρλογο-
το θαύμα! Η γη- σου προσφέρει το απρόσιτο[23]-σπήλαιον[24]. Η
έρημος – σου προσφέρει – την φάτνη. Εμείς δε- ότι αγνότερο, ότι υψηλότερο, ότι
πιο ωραίο μπορούσαμε να σου προσφέρουμε- άχραντον - άσπιλον και καθαρή- αγνή
Μητέρα!
Μέσα από αυτήν
και μόνον την περιγραφή, ο ακροατής του ύμνου συμμετέχει νοερά στα γενόμενα,
μιας και μέσα από τον υμνολογικό μας πλούτο η εορτή, ‘’ἔχει ἐμπλουτισθεῖ μέ θαυμάσιους ὕμνους ἀπό ἐπώνυμους καί ἀνώνυμους ὑμνογράφους,
οἱ ὁποῖοι μέσω αὐτῶν προσπάθησαν καί ἀπέδωσαν μέ ἐπιτυχία τό μεγάλο καί ἀπερινόητο
γεγονός τῆς Θείας Ἐνανθρωπήσεως’’.[25]
Το ίδιο
συμβαίνει και με την απεικόνιση της Θείας Γεννήσεως. Ο αγιογράφος αποδίδει την
απεικόνιση του μυστηρίου και το πνευματικό της μεγαλείο μέσα από μορφές και
σύμβολα που συνεργάζονται σε αυτό. Η έννοια του σπηλαίου αποδίδεται σαν βουνό
‘’ «βραχῶδες, ἀλλ᾿ εὔχαρι καὶ φωτεινόχρωμο»[26]. Μέσα σε
αυτό, συνυπάρχει η λογική και άλογος φύση στο μέσον της οποίας δεσπόζει ο
κοινός πλάστης της , ως ‘’βρέφος εσπαργανωμένον,
κείμενον εν φάτνη’’[27]. Εκεί η
Θεοτόκος μέσα από την οποίαν ο Θεός γίνεται άνθρωπος. Ποιμένες και μάγοι,
παριστάμενοι πιστοποιούν το θαύμα περιμετρικά τοποθετημένοι. Άνωθεν αυτών οι
άγγελοι, συνομολογούντες το θαύμα και συνδέοντες με την άυλον παρουσία τους την
γη με τον ουρανό.
Έτσι ο βυζαντινός
χρωστήρας καταφέρνει να μορφοποιήσει την δογματική διδασκαλία περί της Θείας ενανθρωπίσεως ‘’κρατώντας ὅλο τὸ θεολογικὸ
βάθος της, καθὼς βρῆκε στὴν ἔκφραση τὸ μέτρο ἀνάμεσα στὸ θεῖο καὶ τὸ ἀνθρώπινο’’[28]. Εδώ
λοιπόν, έρχεται να συνεργαστεί ο υμνωδός και ο αγιογράφος όταν ο μεν πρώτος ψάλει: ‘’ δεύτε ίδωμεν πιστοί , που εγγενήθει ο
Χριστός’’[29],
την στιγμή κατά την οποίαν ταυτόχρονα ο βυζαντινός χρωστήρ απεικονίζει το
γεγονός!
Σεβασμιώτατε ,
αγαπητοί αδελφοί.
Ο εκ των επτά
σοφών της αρχαιότητος, Κλεόβουλος ο Ρόδιος συμβουλεύει ’’φιλήκοον εἶναι καὶ μὴ
πολύλαλον’’ δηλαδή, να
αγαπάς την ακρόαση περισσότερο από την πολυλογία! Στην προκειμένη περίπτωση
ίσως δεν άκουσα την συμβουλή του, πειθόμενος στην αγάπη του Επισκόπου μας που
για μια ακόμα φορά θέλησε να με τιμήσει από του βήματος της Ιερατικής μας
συνάξεως –κάτι για το οποίον και Τον ευχαριστώ θερμώς- με ένα Θεολογικό ζήτημα εμβριθούς μελέτης για
τον μελετητή του.
Ασφαλώς και δεν τρέφω την ουτοπία πως εξάντλησα ενδελεχώς
μέσα σε λίγα λεπτά ένα τόσο σημαντικό θέμα όπως αυτό της ενανθρώπισης του Θεού
για την σωτηρία των ανθρώπων. Προσεπάθησα όμως να προσεγγίσω το γεγονός της
Θείας ενανθρωπίσεως μέσα από τον Αγιογραφικό και Πατερικό μας πλούτο καθώς και
την υμνολογική και αγιογραφική μας παράδοση.
Στην κατακλείδα της παρούσης μένει σε εσάς η κρίσης , σε εμέ
δε η τιμή μιας ενδελεχούς αναζητήσεως, καρπός της οποίας υπήρξε η παρούσα. Σας
ευχαριστώ!
π. Θωμάς Ανδρέου
[1] Εισήγηση
στην Ιερατική Σύναξη της Ι. Μητροπόλεως, Σάββατο 19 /12/2015, Συνεδριακό Κέντρο
‘’Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος’’.
[2] Ησαΐας
7-14
[3] Φιλιπ.
2-8
[4] Νεώτερον Εγκυκλοπαιδκόν Λεξικόν Ηλίου τομ.13ος, σελ.350.
[5]
Ιουστίνου Πόποβιτς Αρχιμ. :’ΆΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ
ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΣ’’ , Μελετήματα Ορθοδόξου Θεολογίας, Εκδ. Αστήρ, σελ.31
[6] Ησαΐας 9-5
[7] Γεν.
1-26
[8] Ιωάννη Καρμίρη, Τα Δογματικά και Συμβολικά Μνημεία της
Ορθοδόξου Καθολική Εκκλησίας, Τόμος Α΄, σελίς 169
[9] ΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ ‘’Έκδοσις ακριβής της
ορθοδόξου πίστεως’’ PG
94, 1028 C – 1029, ‘’
ΚΕΝΤΡΟΝ ΠΑΤΕΡΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΑΘΗΝΑΙ 1989.
[10] Α’
στάσης χαιρετισμών, (Γ, στοίχος 9)
[11] Ρωμ.
14-25
[12] PG
οπ.π. 75, 1216A
[13]
Αυτόθι 75, 1216D
[14]
Ιουστίνου Πόποβιτς: οπ.π. σελ. 147
[15] PG, οπ.π. 25,
σελ. 109 C.
[16] Ἀπόδοση εἰς τὴν νέα Ἑλληνική:
Ἀρχιμανδρίτης Δωρόθεος Πάπαρης πηγή:
http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/paterikon/a8anasios_megas_logos_peri_enan8rwphsews.htm
[17]
Γεωργίου Δημόπουλου , Αρχιμ. : ‘’Παιδίον
Εγεννήθη ημίν ‘’, εκδ. Σωτήρ, Αθήναι 1981, σελ. 58
[18] Οπ.π.
σελ. 58
[19] Ιωάννου
Χρυσοστόμου :’’Εις Ματθαίον Δ’’, PG 57,
42-43
[20] Ιωάννου
Χρυσοστόμου: ‘’Περί Ακαταλήπτου ΣΤ’’, PG 48, 752-753
[21] Ιδιόμελον Εσπερινού Χριστουγέννων (ήχος β')
[22] Ματθ.
2-2
[23]Κοντάκιον Ρωμανού του Μελωδού της εορτής: ‘’….και η γη
το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει…’’ βλ.επίσης: ‘’Ρωµανού του Μελωδού τρεις Ύμνοι, εισαγωγή
και μετάφραση’’ Κυρ. Χαραλαμπίδης, εκδ. Άγρα 1997.
[24]
Η Γέννηση τοποθετείται μέσα σε σπήλαιο,
στοιχείο που δεν προέρχεται από τα Ευαγγέλια, αλλά από την παράδοση που
ξεκινάει μεν από το απόκρυφο το λεγόμενο Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου αλλά την
παίρνει ο ορθόδοξος θεολογικός στοχασμός (Ιουστίνος ο φιλόσοφος και
μάρτυς) και την καθιερώνει η υμνογραφία με τον Ρωμανό«και η γη το σπήλαιον
τω απροσίτω προσάγει» (Κοντάκιον), και τους άλλους Υμνωδούς των Χριστουγέννων:
«Τι σοι προσενέγκωμεν Χριστέ ότι ώφθης επί γης ως άνθρωπος… η γη το σπήλαιον»
(Ιδιόμελον Εσπερινού), «τω σήμερον εν σπηλαίω τεχθέντι» (κάθισμα Όρθρου).
«῾Η Εἰκόνα
τῆς Γεννήσεως – “Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί…”», Συλλογικὸς Τόμος Χριστούγεννα, ἐκδ.
«ΑΚΡΙΤΑΣ», ἔκδ. ε´, 1999, σελ. 187-207.
[25]
Λάμπρου Σκόντζου, ‘’Ο ΥΜΝΟΛΟΓΙΚΟΣ
ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ’’ πηγή: : http://www.apostolikidiakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=selides_katixisis/contents_Christmas.asp&main=kat013&file=christmas06/page.htm
[26] Φ. Κόντογλου, ῎Εκφρασις τῆς ᾿Ορθοδόξου Εἰκονογραφίας,
ἐκδ. οἶκος ᾿Αστὴρ 1960, τόμ. Α’, σελ. 156
[27]
Λουκ.2-12
[28]
Νικολάου Ζία: οπ.π. σελ. 207
[29] Κάθισμα
Όρθρου εορτής, ήχος δ’.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου